Γιατί τόσο στρες;

Όλοι έχουν στρες. Μερικό στρες είναι καλό, το υπερβολικό όμως μακροπρόθεσμα, δεν είναι.

Σε αυτό το άρθρο θα μάθουμε:

• Τι είναι το στρες;

  • Το στρες δεν είναι άμεσα κακό. Είναι μέρος της εξέλιξης μας.

  • Το άγχος κατατάσσεται σε διάφορους τύπους ανάλογα με τη διάρκεια, την πηγή και την αντίδραση.

• Πως επηρεάζει αρνητικά το χρόνιο στρες τον ανθρώπινο οργανισμό;

• Πως επηρεάζει το νευρικό μας σύστημα το στρες;

• Πως επηρεάζει το στρες το ανοσοποιητικό μας σύστημα;

  • Χρόνιο στρες και αυτοάνοσα νοσήματα

  • Ρευματοειδή αρθρίτιδα και ψυχολογικά μοτίβα

• Γιατί όταν αγχώνομαι το νιώθω στο έντερο μου;

  • Το στρες έχει αρνητική επίδραση στη φυσιολογική λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος.

  • Το άγχος μπορεί να προκαλέσει σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) και άλλα πεπτικά προβλήματα, όπως καούρες και έλκη.

• Πως επηρεάζει το στρες τον έμμηνο κύκλο σου;

• Και τι να κάνεις για το χρόνιο στρες; Πως σταματάς την αρνητική επιρροή του χρόνιου στρες;

Photo by Anthony Tran on Unsplash

Η Κατερίνα πάντα έτρεχε. Από το πρωί μέχρι το βράδυ, η ζωή της ήταν μια ατελείωτη λίστα με υποχρεώσεις: δουλειά, σπίτι, οικογένεια, φίλοι, deadlines που δεν περίμεναν, λογαριασμοί που έπρεπε να πληρωθούν. Και πάντα υπήρχε κάτι ακόμα. Κάτι που έπρεπε να γίνει τώρα.

Της το έλεγαν όλοι: «Χαλάρωσε! Το στρες θα σε αρρωστήσει!» Εκείνη όμως γελούσε και το προσπερνούσε. «Ναι, ναι, καλά…» σκεφτόταν. Άλλωστε, όλοι δεν ζούμε με λίγο στρες; Δεν είναι απλά μέρος της ζωής;

Μέχρι που μια μέρα, το σώμα της είπε στοπ. Ξαφνικά, οι ημικρανίες έγιναν ανυπόφορες, η κούραση μόνιμη, ξυπνούσε κάθε βράδυ στις 03:00, άρχισε να παρατηρεί διαταραχές στον έμμηνο κύκλο της ενώ το άγχος δεν έσβηνε ούτε καν τις ώρες που υποτίθεται ότι ξεκουραζόταν. Και ύστερα ήρθε η διάγνωση: ένα αυτοάνοσο. «Το στρες φταίει», της είπε ο γιατρός. «Πρέπει να το μειώσεις».

Κι εκεί ήταν που ένιωσε το απόλυτο παράδοξο: ακόμα και αυτή η συμβουλή τής προκαλούσε… άγχος! Γιατί, αλήθεια, πώς σταματάς να αγχώνεσαι όταν όλη σου η ζωή είναι δομημένη γύρω από αυτό;

Αν είσαι κι εσύ σαν τη Κατερίνα, ξέρω τι σκέφτεσαι. Η προσέγγιση «απλά ηρέμησε» δεν λειτουργεί.

Δεν αρκεί να σου πουν να σταματήσεις να αγχώνεσαι, γιατί αν ήταν τόσο εύκολο, όλοι θα το κάναμε.

Αυτό που έχει σημασία είναι να καταλάβεις γιατί το σώμα σου αντιδρά έτσι. Πώς το χρόνιο στρες απορρυθμίζει το νευρικό σου σύστημα. Και το κυριότερο: τι μπορείς πραγματικά να κάνεις για να το υποστηρίξεις.

Ζούμε σε μια εποχή που το στρες θεωρείται σχεδόν φυσιολογικό. Το έχουμε ενσωματώσει στην καθημερινότητά μας, το αποδεχόμαστε ως μέρος της ζωής μας, αλλά αγνοούμε τις σοβαρές συνέπειες που έχει στο σώμα και την υγεία μας. Το χρόνιο στρες δεν είναι απλά μια ψυχολογική κατάσταση – είναι ένας πραγματικός, αόρατος εχθρός που αποδυναμώνει το σώμα μας σταδιακά, μέχρι που κάποια στιγμή μας αναγκάζει να σταματήσουμε και να το αντιμετωπίσουμε.

Τι είναι το στρες;

Το στρες είναι η διαδικασία κατά την οποία οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις υπερβαίνουν την προσαρμοστική ικανότητα του οργανισμού, με αποτέλεσμα τόσο ψυχολογικές απαιτήσεις όσο και βιολογικές αλλαγές που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία¹.

Οι παράγοντες που προκαλούν άγχος ονομάζονται στρεσογόνοι παράγοντες. Οποιοδήποτε φυσικό ή ψυχολογικό ερέθισμα που διαταράσσει την ομοιόσταση του οργανισμού προκαλεί απόκριση στο άγχος. Η απόκριση στο άγχος μεσολαβείται μέσω μιας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης νευρικών, ενδοκρινικών και ανοσολογικών μηχανισμών, ενεργοποιώντας τον άξονα συμπαθητικού-αδρενεργικού-μέδουλας (SAM), τον άξονα υποθάλαμου-υποφύσεως-επινεφριδίων (HPA) και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Όταν το σώμα βιώνει άγχος ανταποκρίνεται με την αντίδραση πάλης ή φυγής (fight or flight), επειδή ακριβώς υπάρχει απειλή για την επιβίωση σου. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα μπαίνει σε δράση για να σώσει την ζωή σου, οργανώνοντας μια σειρά άμεσων ορμονικών αντιδράσεων στο σώμα, ώστε να μπορείς να παλέψεις ή να φύγεις. Η απόκριση στο άγχος δηλαδή είναι προσαρμοστική, ώστε να προετοιμάσει το σώμα να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που προκύπτουν από εσωτερικούς ή εξωτερικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Σκέψου το στρες σαν ένα λιοντάρι. Βρίσκεσαι στο δάσος και κατασκηνώνεις και ξαφνικά πλησιάζει τη σκηνή σου ένα λιοντάρι. Ο οργανισμός σου αντιλαμβάνεται το λιοντάρι σαν απειλή, και άμεσα ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, προκειμένου να αντλήσει άμεσα ορμόνες του άγχους στο σώμα σου, όπως την αδρεναλίνη, κορτιζόλη και νορεπινεφρίνη.

Η καρδιά σου αρχίζει να χτυπά πολύ γρήγορα, η αναπνοή σου γίνεται γρήγορη ενώ αυξάνεται η ενέργεια σου. Παράλληλα, μπορεί να νιώσεις ναυτία, να κάνεις εμετό ή να έχεις διάρροια ή ακόμα και δυσκοιλιότητα. Αυτο συμβαίνει επειδή με την έκκριση των ορμονών του στρες, αυξάνεται ο καρδιακός ρυθμός, η πίεση του αίματος και ο ρυθμός αναπνοής ώστε να αντλήσει αίμα και οξυγόνο στα χέρια και στα πόδια σου για να προετοιμαστείς για την πάλη ή τη φυγή από αυτό το στρεσσογόνο παράγοντα, στη περίπτωση αυτή το λιοντάρι (στρες). Κατά τη διάρκεια αυτής της πάλης ή φυγής η πέψη δεν είναι προτεραιότητα, και επειδή ακριβώς δεν είναι προτεραιότητα, το κεντρικό νευρικό σύστημα ενεργοποιεί είτε την άμεση εκκένωση του πεπτικού (διάρροια, εμετός, ναυτία) ή τη παύση λειτουργίας του (δυσκοιλιότητα). Το κεντρικό νευρικό σύστημα απομακρύνει αίμα από το πεπτικό σύστημα για να το κατευθύνει όπως ανέφερα παραπάνω αλλού για την άμεση αντιμετώπιση της απειλής.

Έχεις βιώσει κάτι παρόμοιο; αν απάντησες ναι, τότε το σώμα σου αναγνώρισε μια απειλή.

Το στρες δεν είναι άμεσα κακό. Είναι μέρος της εξέλιξης μας.

Δεν είναι όλες οι μορφές στρες επιβλαβείς. Το σώμα σου έχει προγραμματιστεί να αντιδρά με αυτό το τρόπο σε στρεσσογόνους παράγοντες². Μέσα από την εξέλιξη, το σώμα μας συνεχίζει να λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο για να μας προστατεύει.

Κάποια στρεσογόνα ερεθίσματα είναι ευχάριστα. Mάλιστα, μελέτες έχουν δείξει ότι το βραχυπρόθεσμο άγχος μπορεί στην πραγματικότητα να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε μικρές δόσεις, το στρες προκαλεί μια αντίδραση που ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα, προετοιμάζοντας το σώμα να ανταπεξέλθει σε ενδεχόμενους κινδύνους. Αυτό είναι το λεγόμενο "ευ-στρες" (eustress), όπως τέθηκε από τον Hans Selye. Το στρες είναι θετικό όταν μας αναγκάζει να προσαρμοστούμε και έτσι να ενισχύσουμε τους μηχανισμούς προσαρμογής μας, μας προειδοποιεί ότι δεν ανταπεξερχόμαστε καλά και ότι απαιτείται αλλαγή στον τρόπο ζωής μας προκειμένου να διατηρήσουμε τη βέλτιστη υγεία.

Το πρόβλημα με το στρες είναι ο ρυθμός και η ποσότητα έκθεσης σε αυτό. Το στρες είναι αρνητικό όταν ξεπερνά την ικανότητά μας να ανταπεξέλθουμε, εξαντλεί τα συστήματα του σώματος και προκαλεί συμπεριφορικά ή φυσικά προβλήματα. Αυτός ο επιβλαβής τύπος άγχους ονομάζεται "δυσ-στρες" (distress). Η ποσότητα στρες επηρεάζει την ακεραιότητα του εντερικού μας βλεννογόνου, του μικροβιώματος, των ορμονών μας και άλλων συστημάτων στο σώμα μας.

Το στρες κατατάσσεται σε διάφορους τύπους ανάλογα με τη διάρκεια, την πηγή και την αντίδραση.

1. Οξύ στρες: Το βραχυχρόνιο στρες που προκύπτει συνήθως από άμεσους στρεσογόνους παράγοντες ή προκλητικές καταστάσεις. Η αντίδραση «μάχης ή φυγής» του σώματος προκαλεί προσωρινές φυσιολογικές αλλαγές, όπως αυξημένο καρδιακό ρυθμό και απελευθέρωση αδρεναλίνης³.

2. Χρόνιο στρες: Εμφανίζεται όταν το στρεσογόνο παραμένει για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Η παρατεταμένη έκθεση σε χρόνιο στρες μπορεί να προκαλέσει συσσωρευτικές φυσιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, αυξάνοντας τον κίνδυνο προβλημάτων υγείας, όπως καρδιοαγγειακές παθήσεις, άγχος και κατάθλιψη.

3. Επεισοδιακό οξύ στρες: Εμφανίζεται όταν τα άτομα βιώνουν συχνά επεισόδια οξέως στρες. Αυτό το μοτίβο μπορεί να είναι χαρακτηριστικό ατόμων που ζουν σε χαοτικές ή αποδιοργανωμένες συνθήκες, αντιμετωπίζοντας συνεχώς προθεσμίες, υποχρεώσεις ή διαπροσωπικές συγκρούσεις. Ο κύκλος του στρες επιδεινώνει τα προβλήματα υγείας και επηρεάζει την καθημερινή λειτουργία.

4. Τραυματικό στρες: Προκύπτει από την έκθεση σε τραυματικά γεγονότα, όπως φυσικές καταστροφές, ατυχήματα ή βίαιες πράξεις. Το τραύμα ξεπερνά την ικανότητα του ατόμου να αντεπεξέλθει και μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού άγχους (PTSD), όπως επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις, συμπεριφορές αποφυγής και υπερδιέγερση.

5. Περιβαλλοντικό στρες: Προέρχεται από δυσμενείς ή προκλητικές συνθήκες στο περιβάλλον, όπως η ηχορύπανση, η ρύπανση, ο υπερπληθυσμός ή οι επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης. Αυτά τα στρεσογόνα ερεθίσματα μπορούν να έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία, συμβάλλοντας στην αίσθηση δυσφορίας ή άγνοιας.

6. Ψυχολογικό στρες: Το στρες προέρχεται από γνωστικούς ή συναισθηματικούς παράγοντες, όπως αντιληπτές απειλές, ανησυχίες ή αρνητικές σκέψεις. Συνήθη στρεσογόνα είναι οι πιέσεις στη δουλειά, οι ακαδημαϊκές προσδοκίες, οι κοινωνικές συγκρίσεις ή οι αυτοεπιβαλλόμενες απαιτήσεις. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν στρες, σκέψεις που επαναλαμβάνονται και τελειομανία.

7. Φυσιολογικό στρες: Το φυσιολογικό στρες αναφέρεται στην αντίδραση του σώματος σε εσωτερικά ή εξωτερικά στρεσογόνα ερεθίσματα που διαταράσσουν την ομοιόσταση. Παραδείγματα περιλαμβάνουν ασθένειες, τραυματισμούς, έλλειψη ύπνου ή διατροφικές ελλείψεις, τα οποία ενεργοποιούν φυσιολογικές διαδρομές στρες και υπονομεύουν την υγεία και ευημερία.

Πλέον ενώ δεν εκτιθόμαστε σε λιοντάρια, εκτιθόμαστε σε άλλους στρεσσογόνους παράγοντες τους οποίους το σώμα μας αντιλαμβάνεται σαν απειλές και αντιδρά με τον ίδιο τρόπο. Η ζωή είναι γεμάτη άγχη.

Ποιοι παράγοντες είναι αυτοί;

• Οικονομικές δυσκολίες,

• καθημερινές δυσκολίες,

• απογοητεύσεις λόγω μποτιλιαρίσματος,

• υπερφόρτωση εργασίας,

• διαφωνίες στον γάμο⁴

• οικογενειακά προβλήματα

• ακαδημαϊκές προσδοκίες,

• οι κοινωνικές συγκρίσεις ή οι αυτοεπιβαλλόμενες απαιτήσεις

Το κακό με αυτά τα καθημερινά άγχη, είναι όχι μόνο η χρόνια επίδραση τους, αλλά και ότι αντί να εκτονώνουμε αυτό το στρες από αυτούς τους παράγοντες, το κρατάμε μέσα μας με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις του να γίνονται συσσωρευτικές.

Πως επηρεάζει αρνητικά το χρόνιο στρες τον ανθρώπινο οργανισμό;