Τα αντηλιακά προκαλούν καρκίνο.
Προκαλούν ή δε προκαλούν; απαντάω στο πιο σύνηθως σχόλιο ή μήνυμα που δέχομαι.
Πρόσφατα – και τα τελευταία χρόνια γενικότερα – έχω αναφερθεί αρκετές φορές στο θέμα των αντηλιακών και της προστασίας από τον ήλιο. Αν και δεν είναι η ειδικότητά μου, όπως εύλογα μου έχει επισημανθεί αρκετές φορές, θεωρώ σημαντικό να μιλάμε γι’ αυτά τα ζητήματα με βάση τη διαθέσιμη επιστημονική γνώση. Έχω λάβει πλήθος σχολίων και μηνυμάτων πάνω στο θέμα, και παρακάτω θα απαντήσω στα πιο συχνά και επαναλαμβανόμενα ερωτήματα που μου θέτετε.
Τα αντηλιακά προκαλούν καρκίνο.
Όχι, τα αντηλιακά δεν προκαλούν καρκίνο. Δεν ξέρω από πού προέρχεται αυτή η πληροφορία, αλλά είναι απολύτως λανθασμένη και εξαιρετικά επικίνδυνη. Προσωπικά, δεν έχω πει ποτέ κάτι τέτοιο.
Το πρόβλημα είναι ότι όταν έχεις δημόσιο λόγο μέσα από μια πλατφόρμα, πολλοί άνθρωποι δεν διαβάζουν προσεκτικά ή ερμηνεύουν λάθος αυτό που λες. Γι' αυτό φροντίζω οι αναρτήσεις μου να είναι σαφείς, συχνά σε μορφή στατικών εικόνων με κείμενο, ακριβώς για να αποφεύγονται παρερμηνείες.
Υπάρχει ένα πρόβλημα στα social media - η αποσπασματική ανάγνωση/ερμηνεία περιεχομένου. Πολλοί χρήστες διαβάζουν γρήγορα ή μόνο τον τίτλο/εικόνα, χωρίς να κατανοούν πλήρως το περιεχόμενο. Αυτό οδηγεί σε παρερμηνείες ή ακόμα και σε αποδόσεις προθέσεων που δεν υπάρχουν. Όταν κάποιος έχει δημόσιο λόγο ή επιρροή, είναι συχνά άδικα εκτεθειμένος σε παραποιημένες ερμηνείες των λόγων του. Αυτό αυξάνει την ανάγκη για απόλυτη σαφήνεια και προσεκτική διατύπωση, ακόμα και για τα πιο απλά θέματα. Τα social media δεν ευνοούν τον βαθύ διάλογο και την κριτική σκέψη. Μέσα από τις αναρτήσεις μου προσπαθώ να το κάνω αυτό, και ένας βασικός λόγος που κάνω carousels με κείμενα και διατηρώ αυτό το substack - για να επανέρχομαι σε παλιότερες αναρτήσεις μου και να αναιρώ/διορθώνω/προσθέτω/αφαιρώ δεδομένα. Πολλές φορές έχω δεχθεί bullying και επίθεση από άτομα με αντίστοιχη επιρροή στα social media γιατί παρερμήνευσαν αυτό που είδαν - διάβασαν ενώ δεν με ακολουθούν. Να αναφέρω οτι και οι προθέσεις τους δεν ήταν καλές. Πολλάκις, μια επιστημονική ή τεκμηριωμένη θέση μου τείνει να διαστρεβλώνεται και να γίνει αντικείμενο επίθεσης ή παραπληροφόρησης λόγω της οπτικής και κακής πρόθεσης που χαρακτηρίζει αυτό το άτομο. Δυστυχώς δε μπορώ να ικανοποιήσω τις προθέσεις όλων εκεί έξω αλλά θα υπερασπιστώ το όνομα και θέση μου.
Τώρα, πίσω στο αν προκαλούν τα αντηλιακά καρκίνο. Όχι. Ο καρκίνος, σαν ασθένεια, δεν οφείλεται σε μία μόνο αιτία, αλλά είναι αποτέλεσμα πολλαπλών, συσσωρευτικών και πολυπαραγοντικών βλαβών και διεργασιών που οδηγούν τα κύτταρα να αποκτήσουν ανώμαλες συμπεριφορές. Ένα παράδειγμα, ο παππούς σου που καπνίζει 10 τσιγάρα την ημέρα και είναι 90 χρονών. Αυτός γιατί δεν έχει πάθει καρκίνο;
Συνοπτικά, ο καρκίνος ευθύνεται σε:
Γενετική αστάθεια και μεταλλάξεις:
Οι καρκινικοί όγκοι προκύπτουν από συσσωρευμένες μεταλλάξεις σε γονίδια που ρυθμίζουν την κυτταρική ανάπτυξη και τον θάνατο. Αυτές οι μεταλλάξεις μπορεί να είναι:
Αποκτηθείσες (από καρκινογόνους παράγοντες όπως ακτινοβολία, κάπνισμα, ιούς κ.λπ.)
Γενετικές προδιαθέσεις, αλλά πολύ σπανιότερα
Ανωμαλίες στη ρύθμιση κυτταρικών λειτουργιών:
Τα καρκινικά κύτταρα αποκτούν «χαρακτηριστικά» που τα διαχωρίζουν από τα φυσιολογικά κύτταρα:
Ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός
Ανθεκτικότητα στον κυτταρικό θάνατο (απόπτωση)
Απεριόριστη δυνατότητα διαίρεσης (αθανασία)
Αποφυγή ανοσολογικής ανίχνευσης
Ικανότητα μετάστασης σε άλλα όργανα
Ενίσχυση δημιουργίας αιμοφόρων αγγείων (αγγειογένεση)
Απορρύθμιση του μεταβολισμού (χρήση γλυκόλυσης ακόμα και παρουσία οξυγόνου)
Δυσλειτουργία γονιδίων:
Ογκογονίδια (mutated proto-oncogenes): Προκαλούν αυξημένο πολλαπλασιασμό
Καταστολείς όγκων (tumour suppressor genes, π.χ. p53): Όταν απενεργοποιούνται, δεν αναστέλλουν πλέον την κυτταρική ανάπτυξη ή δεν προκαλούν απόπτωση
Εξωτερικοί παράγοντες (καρκινογόνοι):
Ακτινοβολία
Καπνός
Χημικά
Ιοί (π.χ. HPV, Hepatitis B/C)
Χρόνια φλεγμονή
Παρόλο που το ανοσοποιητικό αναγνωρίζει και καταστρέφει καρκινικά κύτταρα, ορισμένοι όγκοι μαθαίνουν να το αποφεύγουν ή να το "μπλοκάρουν", επιβιώνοντας και αναπτυσσόμενοι.
Ο καρκίνος δεν προκαλείται από έναν μόνο παράγοντα, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας σύνθετης βιολογικής διαδικασίας που περιλαμβάνει γονιδιακές μεταλλάξεις, απορρύθμιση φυσιολογικών μηχανισμών και επιρροή από το περιβάλλον. Όλες αυτές οι μεταβολές επιτρέπουν σε ένα κύτταρο να γίνει καρκινικό και να ξεφύγει από κάθε φυσιολογικό έλεγχο.
Κάτι το οποίο πρέπει να γνωρίζεις είναι ότι περίπου το 90% των καρκίνων σχετίζονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Αυτό σημαίνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των καρκίνων προκαλείται από μεταλλάξεις που δεν είναι κληρονομικές, αλλά αποκτώνται στη διάρκεια της ζωής, λόγω έκθεσης σε καρκινογόνες ουσίες ή συνήθειες. Δηλαδή, αυτοί οι παράγοντες προκαλούν βλάβες στο DNA που δεν κληρονομούνται, αλλά συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ζωής και μπορεί να πυροδοτήσουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων12.
Οι αναγνωρισμένοι περιβαλλοντικοί καρκινογόνοι παράγοντες είναι:
Αλκοόλ
Καπνό (κάπνισμα και παθητικό κάπνισμα)
Ακτινοβολία (π.χ. UV από τον ήλιο, ραδιενέργεια)
Βιομηχανικά και επαγγελματικά χημικά, όπως:
Βαφές (dye manufacturing)
Καουτσούκ (rubber)
Αμίαντος (asbestos)
Βινυλοχλωρίδιο (vinyl chloride)
Παράγωγα πετρελαίου
Επαγγέλματα υψηλού κινδύνου: ναυπηγεία, εργοτάξια, εξορύξεις
Διατροφή υψηλή σε θερμίδες (λιπαρά, επεξεργασμένα τρόφιμα, κ.ά.)
Άρα για να απαντήσω στο ερώτημα αυτό, είτε είναι φυσικό είτε χημικό ένα αντηλιακό, δε προκαλεί καρκίνο. Δεν έχει αποδειχθεί.
Μα τα χημικά αντηλιακά προκαλούν καρκίνο!
Όχι. Αυτό το οποίο έχω αναφέρει είναι ότι το 2021 και το 2023 δημοσιεύθηκαν τα πρώτα στοιχεία που ανέφεραν ότι δυο διαφορετικές ενώσεις στα αντηλιακά είναι καρκινογόνες και συνδέονται με καρκίνους του αίματος, το βενζόλιο (benzene) και η βενζοφαινόνη (benzophenone). Καμία όμως από αυτές τις ενώσεις δε βρίσκονται στην ετικέτα ενός προϊόντος.
Πάμε ξανά, δεν βρίσκονται στις ετικέτες. Οτι ονομασία βλέπετε και μοιάζει με αυτές, δεν είναι αυτές. Δεν είναι.
Ωστόσο, αυτές οι ενώσεις μπορεί να εισαχθούν κατά την κατασκευή του προϊόντος από χημικές αντιδράσεις αλλά και να σχηματισθούν υπό την παρουσία του οκτοκρυλένιου, αλλά και άλλων ενώσεων. Αναφέρεται ως μπορεί και δε σημαίνει οτι περιέχεται σε όλα τα χημικά αντηλιακά της αγοράς.
Το βενζόλιο γνωρίζουμε ότι προκαλεί καρκίνο στους ανθρώπους. Το Εθνικό Ινστιτούτο για την Ασφάλεια και την Υγεία (NIOSH) στις ΗΠΑ ορίζει το βενζόλιο ως καρκινογόνο όπως εκτιθόμαστε σε αυτό μέσω εισπνοής, απορρόφησης από το δέρμα, κατάποση, επαφή με το δέρμα και τα μάτια. Το FDA αναφέρει ότι κανένα επίπεδο βενζολίου δε θεωρείται ασφαλές καθώς συνδέεται με καρκίνους του αίματος.
Πιθανή πηγή βενζολίου:
Βουτάνιο (αεροζόλ αντηλιακά)
Ισοβουτάνιο (αεροζόλ αντηλιακά)
Προπάνιο (αεροζόλ αντηλιακά)
Πιθανή πηγή βενζοφαινόνης:
Οκτοκρυλένιο (octocrylene)
Οξυβενζόνη (oxybenzone)
Για τo octocrylene (οκτοκρυλένιο) από την Αμερικάνικη Ακαδημία Δερματολογίας κατόπιν έρευνας του FDA απαιτούνται περισσότερα δεδομένα ασφαλείας προτού προσδιορίσουν με επάρκεια την ασφάλεια του. Στην ίδια κατηγορία συγκαταλέγονται:
Avobenzone (αβοβενζόνη),
Ensulizole (ενσουλιζόλη),
Homosalate (ομοσαλική),
Octinoxate (οκτινοξάτη),
Ostisalate (Οκτισαλική),
Oxybenzone (Οξυβενζόνη)
Επειδή με ρωτάτε διαρκώς το αν θα πρέπει να αποφεύγετε αυτά τα φίλτρα. Η απάντηση είναι όχι. Χρειαζόμαστε περισσότερα (κλινικά) δεδομένα. Αν είναι να αποφύγετε κατι, αποφύγετε τα αεροζολ αντηλικά. Προσωπικά αν με ρωτάς, τα αποφεύγω τα χημικά φίλτρα μέχρι να έχουμε περισσότερα δεδομένα. Υπάρχει ιστορικό καρκίνου του δέρματος στην οικογένεια μου και μικρό παιδί το δέρμα μου έχει καεί, και ξεφλουδίσει πολλάκις. Αν όμως δεν μπορείτε να βρείτε ένα φυσικό αντηλιακό για πολλούς πιθανόν λόγους, όποιο αντηλιακό και να προτιμήσετε είναι καλύτερο από το καθόλου αντηλιακό.
H απροστάτευτη πολύωρη μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο συνδέεται με την καρκινογένεση.
Πολύς κόσμος στηρίζει το επιχείρημα οτι τα αντηλιακά προκαλούν καρκίνο του δέρματος και οχι ο ήλιος. Ο ήλιος όταν εκτίθεσαι σε αυτό ΣΩΣΤΑ δε συνδέεται με καρκίνο. Όταν όμως καθημερινά για 20-30 χρόνια τα καλοκαίρια κάθεσαι σε μια ξαπλώστρα και καίγεται το δέρμα σου με σκοπό να μαυρίσει, ναι αυτός είναι ένας παράγοντας που συνδέεται με άνοδο ρίσκου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος. Υπάρχει διαφορά.
Μα, και πως θα συνθέσεις την βιταμίνη D;
Aυτό είναι μια άλλη ερώτηση την οποία δέχομαι συνέχεια.
Η σύνθεσή της γίνεται στο δέρμα μέσω έκθεσης στον ήλιο, κυρίως μεταξύ 10:00 και 15:00, κατά τις εποχές άνοιξη, καλοκαίρι και φθινόπωρο. Αρα ναι, γίνεται τις ώρες που μας λένε να αποφεύγουμε την πολύωρη έκθεση στον ήλιο για πρόληψη καρκίνων του δέρματος.
Κάτι το οποίο πρέπει να γνωρίζεις είναι ότι μόλις 10–15 λεπτά έκθεσης στον ήλιο, τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα (σε πρόσωπο, χέρια, μπράτσα ή πλάτη χωρίς αντηλιακό) είναι αρκετά για να παραχθεί επαρκής ποσότητα βιταμίνης D. Άρα, δε χρειάζεται να κάτσεις με τις ώρες να καεί το δέρμα σου για να την συνθέσεις.
Σε μελέτη που διεξήχθη στη Τουρκία σε ηλικιωμένους με μέση ηλικία τα 76 έτη, όσοι εκτίθονταν χωρίς αντηλιακό για 20 λεπτά/μέρα, 5 ημέρες/εβδομάδα, με περίπου 33% του σώματος εκτεθειμένο (πρόσωπο, χέρια, λαιμός, πήχεις, γάμπες) για έναν μήνα το καλοκαίρι, παρουσίασαν αύξηση από 24 ng/mL σε 32 ng/mL. Οι συμμετέχοντες εκτέθηκαν μεταξύ 10:30 και 11:30 π.μ., στη θερμότερη ώρα για παραγωγή βιταμίνης D. Όλοι οι συμμετέχοντες είχαν ανοιχτόχρωμο ή μέτριο δέρμα7.
Όταν ένας ενήλικας με μαγιό εκτίθεται σε μία ελάχιστη ερυθηματώδη δόση UV ακτινοβολίας (ελαφρύ ροζ χρώμα στο δέρμα 24 ώρες μετά την έκθεση), το ποσό της παραγόμενης βιταμίνης D αντιστοιχεί σε 10.000 έως 25.000 IU8. Ωστόσο, η παραγωγή μπορεί να είναι πολύ λιγότερη και αυτό να επηρεαστεί από αρκετούς παράγοντες όπως αναφέρω παρακάτω στο άρθρο μου, όπως η αυξημένη μελαγχρωση του δέρματος, η γήρανση και η εφαρμογή αντηλιακού.
Πολύς κόσμος λέει ότι αν χρησιμοποιήσεις αντηλιακό και πάθεις καρκίνο δέρματος, τότε «φταίει το αντηλιακό».
Δεν ισχύει: ένας σημαντικός λόγος είναι η κακή χρήση του αντηλιακού – δηλαδή δεν φταίει το προϊόν, αλλά το πώς το εφαρμόζουμε. Η σωστή εφαρμογή – ποσότητα, συχνότητα, κάλυψη – είναι κρίσιμος παράγοντας στην αποτελεσματικότητα του αντηλιακού και την πρόληψη του καρκίνου του δέρματος. Αν εφαρμόσεις σωστά, μειώνεις σημαντικά τον κίνδυνο.
Σε αυτό το κείμενο μου εδώ αναφέρω για την ορθή χρήση αντηλιακού
Συνοπτικά βήματα (checklist) ορθής χρήσης αντηλιακού:
Broad‑spectrum, SPF ≥30
Χρήση 30 ml σώμα / 1/4 κουταλάκι του γλυκού – 2-finger face
15–20 ′ προτού βγεις (ανάλογα το τύπο)
Κάλυψε πλήρως
Επανεφαρμογή κάθε 2 ώρες ή άμεσα μετά το νερό/ιδρώτα
Προστασία με ρούχα, καπέλο, σκιά
Έλεγξε λήξη & συνθήκες αποθήκευσης
Καθημερινή εφαρμογή, όλες τις εποχές
Αν έχεις σκοπό να κάτσεις στον ήλιο με τις ώρες για να αποκτήσεις αυτό το επιθυμητό μαύρισμα, αυτό είναι παράγοντας που ανεβάζει το ρίσκο για μελάνωμα και άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος. O κίνδυνος αυξάνεται περαιτέρω σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα που καίγεται εύκολα (δηλαδή δε μαυρίζει) λόγω των χαμηλών επιπέδων μελανίνης του δέρματος που προστατεύουν από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία. Τα κληρονομικά καρκινικά σύνδρομα αντιπροσωπεύουν το 5% έως 10% όλων των καρκίνων. Αν και οι φορείς αυτών των γονιδιακών μεταλλάξεων έχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο καρκίνου, κανένας δεν έχει 100% διείσδυση και πρόσθετοι παράγοντες, τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί, πιθανόν να συμβάλλουν στην εμφάνιση καρκίνου.
Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται εδώ παρέχονται αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς και δεν αποτελούν ιατρική συμβουλή. Παρόλο που καταβάλλεται κάθε προσπάθεια ώστε οι πληροφορίες να είναι ακριβείς και αξιόπιστες κατά την ημερομηνία δημοσίευσης, μεταγενέστερες εξελίξεις ενδέχεται να επηρεάσουν την ακρίβειά τους. Μην προχωρείτε σε αλλαγές στις θεραπείες ή τον τρόπο ζωής σας χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τον γιατρό σας. Ορισμένα συμπληρώματα ενδέχεται να αλληλεπιδράσουν με φαρμακευτική αγωγή ή ιατρικές καταστάσεις, επομένως είναι σημαντικό να συμβουλεύεστε πάντα τον πάροχο υγειονομικής φροντίδας σας.
Grivennikov SI, Greten FR, Karin M. Immunity, inflammation, and cancer. Cell. 2010 Mar 19;140(6):883-99. doi: 10.1016/j.cell.2010.01.025.
Aggarwal BB, Vijayalekshmi RV, Sung B. Targeting inflammatory pathways for prevention and therapy of cancer: short-term friend, long-term foe. Clin Cancer Res. 2009 Jan 15;15(2):425-30. doi: 10.1158/1078-0432.CCR-08-0149.
Ευχαριστούμε πάρα πολύ για αυτό το άρθρο 🙏🏻❣️